Dedim: “Əlif”,
Dedi: Sonra?!
Dedim: Heç,
Evdə kimsə varsa, bir hərf bəs edər.
Dəfələrlə demişəm, yenə deyirəm: Allahın Onu yad edənlərlə həmdəm olduğunu bilən şəxsin heç bir moizəyə ehtiyacı yoxdur. Bilir ki, nəyi etməli, nəyi etməməlidir. Bilir ki, bildiklərini yerinə yetirməli, bilmədiklərində ehtiyat etməldir

1.

Allahın adı ilə

Bir qrup insan məndən moizə və nəsihət tələb edir. Əgər onların məqsədi budursa ki, biz deyək, onlar eşitsin, başqa bir vaxt yenə biz deyək, onlar eşitsin, elə isə xəbərdar olanlar bilirlər ki, mən onların bu istəyini yerinə yetirməkdə acizəm. Əgər onlar hər iki dünayada mütləq səadət üçün kifayət edəcək bir söz deməyimi istəyirlərsə, onu mənim bəyanımdan çıxarıb sizə çatdırmağa yalnız Allah qadirdir. Elə isə deyirəm ki, yaradılşıın hədəfi bəndəlikdir.

و ما خلقت الجنَّ و الإنسَ إلا لیعبدونِ

Biz cinləri və insanları yalnız bizə ibadət etsinlər deyə yaratdlq. (Zariyat surəsi, ayə 56)
Bəndəliyin həqiqəti həm qəlbdə etiqadi cəhətdən, həm də zahiri rəftar baxımından günahı tərk etməkdir. Günah adət halına keçdikdən sonra onu tərk etmək yalnız insanın özünə davamlı nəzarəti ilə və hər bir vəziyyətdə, hər zamanda, hər məkanda – istər camaat arasında, istərsə də gizlində Allahı zikr etməklə mümkün olar. Allahı zikr etmək isə “Sübhanəllah vəl-həmdulillah” deməklə deyil, Allahı xatırlayıb halal-harama riayət etməkdir.
Biz İmam Sahibəzzamanı (Allah onun fərəcini tezləşdirsin) ona görə sevirik ki, hər bir şey onun vasitəsi ilə bizə çatır. Onu peyğəmbər (s) bizim üçün başçı təyin edib. Peyğəmbəri (s) ona görə sevirik ki, Allah-taala onu bizimlə Öz arasında vasitəçi etmişdir. Allahı ona görə sevirik ki, bütün xeyirlərin mənbəyidir, məxluqların vücudu Onun feyzidir.
Odur ki, əgər özümüzü və kamilliyə çatmağımızı istəyiriksə, Allahı sevməli, Allahı seviriksə, feyz vasitələrini – peyğəmbəri və onun vəsisini sevməliyik. Yoxsa ya özümüzü sevmirik, ya feyz mənbəyi olan Allahı sevmirik, ya da feyz vasitələrini sevmirik. Deməli, səadətin iksiri Allahı yada salmaqdır. Bədən üzvlərini mütləq səadətin səbəblərinə doğru hətəkət etdirən Odur. Feyz vasitələrinə təvəssül etməyimiz də Onun Özünün təyin etdiyi vasitələrə görədir. Səadətə çatmaq üçün onların hidayəti ilə hidayət olmalı və onların rəhbərliyi altında hərəkət etməliyik. Artıq izah istəməyin. Deyilənləri yazın, qəlbinizə həkk edin. O özü özünü izah edəcək. Əgər “Nə üçün özün əməl etmirsən.” – desəniz, onda deyirik: Əgər “Bütün bildiklərimizə əməl edirik.” – deməli olsaydıq, bəlkə də buraya gəlib, bunları bəyan etməyə hazır olmazdıq. Lakin tövsiyə nemətdir, ümidvarıq ki, məqsədə çatıdırsın.
Qeyd etmək lazımdır ki, əgər müyəssər olsa, əməli nəsihət sözlə deyilən nəsihətdən daha üstündür.
İnsanları dilinizlə yox, əməlinizlə Allaha doğru çağırın.*[1]
Allah bizi və sizi Öz razı olduğu işlərə müvəffəq etsin və qəzəbinə səbəb olan işlərdən bizi qorusun. Vəs-səlamu əleykum və rəhmətullahi və bərəkatuh.

Məşhəd, rəbiüləvvəl, 1420

2.

Allahın adı ilə

Böyüklü-kiçikli bilməliyik ki, dünya və axirət səadətinin yeganə yolu böyük Allaha bəndlikdir. Bəndəlik isə etiqad və əməldə günahı tərk etməkdir.
Bildiklərimizə əməl edək. Bilmədiklərimizdə, məsələ məlum olmayınca dayanıb ehtiyat edək. Belə olduqda heç vaxt peşmanlıq və zərər bizə yol tapmaz. Əgər bu əzm bəndədə sabit və möhmək olsa, böyük Allah onu müvəffəq edəcək və ona yardımçı olacaq.
Vəs-səlamu əleykum və rəhmətullahi və bərəkatuh.

Məşhəd, rəbiüssani, 1420

3.

Allahın adı ilə

Dedim: “Əlif”,
Dedi: Sonra?!
Dedim: Heç,
Evdə kimsə varsa, bir hərf bəs edər.[2]
Dəfələrlə demişəm, yenə deyirəm: Allahın Onu yad edənlərlə həmdəm olduğunu bilən şəxsin heç bir moizəyə ehtiyacı yoxdur. Bilir ki, nəyi etməli, nəyi etməməlidir. Bilir ki, bildiklərini yerinə yetirməli, bilmədiklərində ehtiyat etməldir.

Vəs-salamu əleykum və rəhmatullahi və bərəkatuh.

4.

Bismillahir-rəhmanir-rəhim

Bir qrup mömin və möminə bizdən nəsihət istəyir. Bu istəyə iradlar var, o cümldən:
1) Nəsihət xüsusi məsələlərə, moizə isə həm xüsusi, həm də ümumi məsələlərə aiddir. Tanış olmayan şəxslər bir-birlərinə nəshiət etməzlər.
2) Kim bildiklərinə əməl edərsə, bilmədiklərini də Allah ona öyrədər.*
Bizim uğrumuzda cihad edənləri (nəfsi ilə mübarizə aparanları) öz yollarımıza hidayət edərik. (Ənkəbut surəsi, ayə 69)
Bildiyinizə əməl edin, bilmədiyinizdən isə sizə aydın olmayınca ehtiyat edin. Aydın olduqdan sonra bilin ki, bəzi məlumatları ayaq altına atmısınız. Əməl etməyəndən moizə tələb edilsə, etiraz etmənin yeri var. Şübhəsiz ki, moizə eşidibsiniz, bilirsiniz, amma əməl etməmisiniz. Yoxsa məsələ sizə aydın olardı.
3) Hamı bilir ki, risaləni götürüb oxumalı, anlamalı, yerinə yetirməli və halal-haramı onunla ayırmalıdır. Müctəhidlər də şəri dəlillərə (Qurana və sünnəyə) əməl etməlidir. Deməli, heç kəs “Nə edib, nə etməməli olduğumuzu bilmirik” – deyə bilməz.
4) İnandığınız adamın əməllərinə baxın. Onun etdiklərini könüllü şəkildə edin, etmədiklərini də könüllü şəkildə tərk edin. Bu, ali məqsədlərə çatmaq üçün ən yaxşı yollardan biridir. Əməllə olan moizə, sözlə deyilən moizələrdən daha üstün və daha təsirlidir.
5) Aydın məsələdir ki, hər gün Quran oxumaq, münasib vaxtlarda və münasib yerlərdə dualar, zikrlər, eləcə də məscidlərə və ziyarətgahlara getmək, alimləri, saleh insanları ziyarət etmək, onlarla birlikdə olmaq Allahın və rəsulunun (s) razı olduğu əməllərdəndir və insan günbəgün bəsirətini, ibadətə, Quran tilavətinə, ziyarətə olan sevgisini artırmağa diqqət etməlidir. Əksinə, qəflət əhli ilə çox oturub-durmaq qəlbi daşlaşdırır, qaraldır, ibadət və ziyarətlərdən bezdirib uzqlaşlaşdırır. Odur ki, zəif imanlı şəxslərlə yoldaşlıq etdikdən sonra ibadət, ziyarət və tilavətlərdən yaranan gözəl mənəvi hallar qəlbin qaralması ilə, nöqsanla əvəz olur. Buna görə də insanın zəruri hallar və hidayət məqsədi istisna olmaqla zəif imanlı şəxslərlə yoldaşlıq etməsi təkcə yaxşı adətlərin itirilməsi ilə deyil, hətta onlardan pis xüsusiyyətlərin öyrənilməsi ilə də nəticələnir.
O kəslərlə oturub-durun ki, onu görmək sizə Allahı xatırlatsın, danışığı əməllərinizin artmasına səbəb olsun, əməlləri isə sizdə axirətə qarşı rəğbət yaratsın.*
6) Aydın məsələdir ki, etiqadda və əməldə günahı tərk etməklə başqa şeyə ehtiyac qalmır. Yəni o, başqasına möhtac deyil, başqası ona möhtacdır. Günahı tərk etmək yaxşı əməllər doğurur, günahların qarşını alır.

و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون

Biz cinləri və insanları yalnız bizə ibadət etsinlər deyə yaratdlq. (Zariyat surəsi, ayə 56)
Bəndəlik – əqidədə və əməldə günahı tərk etməkdir.
Bəzi adamlar güman edir ki, biz günahı tərk etmək mərhələsindən keçmişik. Amma bilmirlər ki, günahlar təkcə tanınmış “böyük günahlar”dan ibarət deyil. Əksinə, kiçik günahları təkrarlı şəkildə yerinə yetirmək də böyük günahdır. Məsələn, itaətkar insanı qorxutmaq məqsədilə ona sərt baxışla baxmaq başqasını incitməkdir və haramdır. Günahkar insana təşviq məqsədilə təbəssümlü baxış günaha kömək etməkdir. Risalələrdə həm müsbət, həm də mənfi əxlaqı xüsusiyyətlər bəyan olunub. Alimlərdən və salehlərdən uzaq olmaq səbəb olur ki, din oğruları fürsəti qənimət bilib imanı və iman əhlini ucuz və bərəkətsiz qiymətə satın alsınlar. Bunların hamısı təcrübə olunub və görülüb. Allahdan istəyirik ki, İslamın şərəfli bayramlarında dünya və axirət səadətinin açarını – günahı tərk etməyə olan davamlı və sabit əzmkarlığı bizə bayram hədiyyəsi etsin, nəhayət, günahı tərk etmək adət halına keçsin. Yaxşı əməllərə adət edən üçün günah etmək, susuzun zəhər içməsi, yaxud acın meyyit əti yeməsi kimidir. Əlbəttə, əgər bu yol axıradək çətin olsaydı və rahatlıqla, rəğbətlə nəticələnməsəydi, mehriban və qüdrətli Xaliq insanları həvəsləndirib, bunu onlara vəzifə saymazdı.
Müvəffəqiyyətim yalnız Allahın köməyilədir. Mən yalnız Ona təvəkkül etdim və məhz Onun hüzuruna dönəcəyəm! (Hud, 88)

Əvvəldə də, sonda da həmd Allahadır.
17 rəbiüəvvəl, 1419

5.

Allahın adı ilə

Xaliq və məxluqa yəqin və etiqadı olan, nəbilərin və vəsilərin (s) hamısına etiqadlı olub onlara əməli təvəssül edən, onların göstərişlərinə uyğun hərəkət edən, ibadət zamanı Allahdan başqa həy şeyi qəlbindən çıxaran, hər şeyin tabe olduğu namazı hüzuri-qəlblə yerinə yetirsə, şəkk etdiklərində İmam Sahibəzzamana (Allah onun fərəcini tezləşdirsin) tabe olsa və imamın özünə müxalif saydıqlarına müxalif, müvafiq saydıqlarını müvafiq olsa, onun lənət etdiklərinə lənət edib, mərhəmət göstərdiklərinə mərhəmət göstərsə (ümumi şəkildə olsa da), heç bir kamalı itirməz və heç bir günah etməz.

Vəs-səlamu əleykum və rəhmətullahi və bərəkatuh

6.

Allahın adı ilə

Heç bir zikr əməli zikrdən üstün deyil. Heç bir əməli zikr etiqad və əməldə günahı tərk etməkdən üstün deyil. Qətiyyən insan öz üzərində daim nəzarət etmədən günahı tərk edə bilməz.

Müvəffəqiyyət yalnız Allahdandır.

7.

Allahın adı ilə

Həzrət Əlinin (ə) kəlamından:

إعلم أن کل شیء من عملک تبع لصلاتک

Sənin hər bir əməlin namazına tabedir.

علیکم بالمحافظة علی الصلوات الخمس فی اوائل أوقاتها و بالإقبال بالکل إلیه تعالی فیها، لا تفوتکم السعادة إن شاء الله تعالی

Beş namazı əvvəl vaxtda qılmağa riayət etməyi və bütün vücudunuzla Allaha diqqət etməyi sizə tapşırıram. (Bu surətdə) səadəti qazanarsınız, inşallah.

Allah peyğəmbər və əhli-beytinə xatir bizi və sizi Öz bəyəndiyi işlərə müvəffəq etsin.

8.

Allahın adı ilə

Bir qrup insanlar lazımi əməllərə müqəddimə sayılan moizə və nitqə müqəddimə yox, hədəf kimi baxırlar. Sanki deyib-eşitmək üçün deyib-eşitməyə göstəriş verilib. Bu bir səhvdir.
Öyrənmək və öyrətmək əməl olunmaq üçün lazımdır, amma hədəf deyildir. Məsumlar bu mətləbi başa salmaq və ona rəğbətləndirmək üçün buyurublar:

کونوا دعاة إلی الله بغیر ألسنتکم

İnsanları dilinizlə yox, əməlinizlə Allaha doğru çağırın.*
Əməllə deyin, əməldən öyrənin və əməli olaraq eşidin. Bəziləri müəllimə dərs keçmək istəyir. Müəllim hətta təlimin necəliyini şagirdən öyrənməlidir?! Bəziləri “İltimasi-dua” deyirlər. Deyirik ki, “nə üçün?” Dərdi bəyan edirlər, dərmanı göstəririk, tanıtdırırıq. Təşəkkür edib əməl etmək əvəzinə, yenə də “dua edin” deyirlər. Dediklərimizlə onların istəkləri uyğunlaşmır. Duanın müqəddimə olmasını onun hədəf olması ilə qarışdırırlar. Biz öhdəliyimizdə olan vəzifədən kənara çıxa bilmərik. Əksinə, əməldən nəticə çıxarmalıyıq. Əməlin nəticəsiz və nəticənin əməlsiz hasil olması qeyri-mümkündür. Belə olmasın ki,
“Məsləhət qəsdilə məclis qurdular,
Oturdular, danışdılar, durdular”.
Allah eləsin, çox danışanlardan deyil, çox əməl edənlərdən olaq. Məbada elm olmadan əməl üçün hərəkət edək, elm olduqda isə dayanaq. Bildiklərimizi yerinə yetirməli, bilmədiklərimizdə məlum olmayınca dayanıb ehtiyat etməliyik. Şibhəsiz, bu yolda peşmançılıq yoxdur. Bir-birimizə deyil, şəriətə baxaq, ona uğun olaraq əməl edək və (ona uyğun olmayan əməli) tərk edək.
Müvəffəqiyyətim yalnız Allahın köməyilədir. Yalnız Ona təvəkkül etdim və məhz Onun hüzuruna dönəcəyəm! Vəs-səlamu əleykum və rəhmətullhahi və bərəkatuh.

Müqəddəs məşhəd şəhəri
Rəbiüləvvəl, 1417

9.

Allahın adı ilə

Moizə tələb edənlərdən sual olunur: İnidiyədək eşitdiyiniz moizələrə əmələ etmisiniz, ya yox?! Bilirsiniz ki, hər kəs məlum olanlara əməl etsə, Allah-taala ona məchulları da məlum edər. Əgər məlum olanlara könüllü şəkildə əməl etməsələr, məlumatın artmasını gözləmək doğrudurmu? Haqqa dəvət dil ilə (sözlə) olmalıdırmı?! Məsumlar buyurmayıblar ki, əməllərinizlə haqqa dəvət edin. Təlim üsulunu öyrətməliyik, yoxsa öyrənməli?! Bu sualların cavabı Qurani-kərimin aydın olmur?

والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا

Bizim uğrumuzda cihad edənləri (nəfsi ilə mübarizə aparanları) öz yollarımıza hidayət edərik. (Ənkəbut surəsi, ayə 69)
Məsumun: “Kim bildiklərinə əməl edərsə, bilmədiklərini də Allah ona öyrədər” kəlamından aydın olmurmu?
Allah bizə müvəffəqiyyət versin ki, bildiklərimizi ayaq altına atmayaq və bilmədiklərimiz məlum olmayınca ehtiyat edək. O kəslər kimi olmayaq ki,
“Məsləhət qəsdilə məclis qurdular,
Oturdular, danışdılar, durdular”.
Müvəffəqiyyətim yalnız Allahın köməyilədir. Yalnız Ona təvəkkül etdim və məhz Onun hüzuruna dönəcəyəm! Vəs-səlamu əleykum və rəhmətullhahi və bərəkatuh.

Müqəddəs Məşhəd şəhəri,
Rəbiüləvvəl, 1417

10.

Allahın adı ilə

Bildiyimiz kimi, zatən Qəni və bəndələrin imanına ehtiyacı olmayan Allahın razaılığı ondadır ki, bəndələr həmişə ona yaxınlaşamaq məqamında olsunlar.
Deməli, bəndələr lütf qaynağına yaxınlaşmağa və bu yaxınlaşmanı davam etdirməyə ehtiyaclı olduqları üçün Allah Özünün xatırlanmasını və bu xatırlanmanın davamlı olmasını istəyir. Odur ki, Onu nə qədər çox xatırlasaq, Ona bir o qədər çox yaxınlaşmış olarıq. Nə qədər Ona itaət və xidmət edib çalışsaq, bir o qədər də Ona yaxınlaşarıq. Bizimlə Səlman (salamullah əleyh) arasındakı fərq Allaha yaxınlaşmağın amili olan itaətkarlıqda və Onu yada salmaqdadır. Dünyada bir sıra əməlləri yerinə yetirdikdə çətinliyə (məşəqqətə) düşəcəyimizi biliriksə, onda onu da bilməliyik ki, onların hər biri Allahın razılığınının səbəbidir və Ona xidmət, itaət, ibadət hesab olur. Deməli, hədəf bu olmaldır ki, Allaha yaxınlmanın bizim üçün mümkün olan son dərəcəsinə çatmaq uğrunda bütün ömrümüzü Allahı xatırlamağa, Ona itaət və ibadət etməyə həsr etməliyik. Yoxsa bəzilərinin yüksək məqamlara çatdığını gördükdə səbəbsiz olaraq geridə qalmış olsaq, peşman olacağıq.

Allah peyğəmbər və əhli-beytinə xatir bizi Öz bəyənmədiyi işləri tərk etməyə müvəffəq etsin.
Müqəddəs Məşhəd
Rəbiüləvvəl, 1417

11.

Allahın adı ilə

Ağıl sahiblərinə gizli deyil ki, məxluqaların hərəkətinin əsasını hərəkətin ehtiyaclı olduğu mühərriki (hərəkətvericini), hərəkətin başlanğıcını və məxluqaların hər an üz tutub irəlilədiyi hədəfi tanımaq təşkil edir.
Alimlə cahil arasındakı fərq hadisələrin əlacını tanımaq və tanımamaqdan ibarətdir. Onların başlanğıcdakı elmi dərəcələrinin fərqindən asılı olaraq sondakı məqamları arasında da fərq olur. Odur ki, hərəkətvericini tanıyıb hərəkət edənlərin nizamlı hərəkətindən Onun gözəl tədbirli və hikməti olduğunu bilsək, bütün diqqətimiz Onun təkvini və təşrii istəyinə yönələr. Xoş tanıyanların halına, hətta ən üstün şəhid olsa belə! Vay tanımayanların halına, hətta dövrün fironu olsa belə! Bu hərəkətlərin sonunda cahil deyəcək: “Kaş yaranmazdım!” Alim isə deyəcək: “Kaş yetmiş dəfə məqsədə doğru hərəkət edəydim, yenə qayıdıb hərəkət edəydim, Haqq üçün şəhid olaydım!” Məbada, öz həyatımızdan peşiman olaq, qayıdaq! Açıq deyirəm: Hər şəxs ömrünün yarısını həqiqi nemət sahibini yad etməklə, digər yarısını qəflətdə keçiribsə, ömrünün yarısı həyat, digər yarısı ölüm sayılır. Ölümdən fərqli olaraq üstəlik özünə ziyan vurub və qazancsız qalıb. Allahı tanıyan Ona itaət edər, işi-gücü Onunla olar. Onun razığılına uyğun bildiyinə əməl edir və bilmədiklərində məlum oluncayadək dayanıb ehtiyat edər. Hər an soruşub öyrənər və əməl edər, ya da ehtiyat edər. Əməl etməsi dəlil olduğuna görə, ehtiyat etməsi isə dəlil olmadığına görədir. Allaha itaətlə “silahlanmadan” karvanımızı bu keçiddən keçirib təhlükəsiz şəkildə məqsədə çatdıra bilərikmi? Vücudumuz Xalqidən olduğu halda qüvvəmizin digərindən olması mümkündürmü?! Deməli, tükənməz faydalı qüvvət yalnız ilahi şəxsiyyətlər üçündür, zəiflik isə yalnız başqaları üçündür. Elə isə, əgər bu mərhələdə yəqinə çatsaq, bu sifətləri və halları gerçəkləşdirmək üçün bilməliyik ki, əvvəldən sonadək həyata keçən bu hərəkət puç məqsədlərə doğru sövq edən amillərlə müxalifət deməkdir. Bu amillərdən çəkinmək Allahın razılığına qovuşmaq səadəti üçün kifayətdir.

Sənə tərəf gələnin ən yaxşı azuqəsi əzm və iradədir.
Müqəddəs Məşhəd şəhəri,
Çərşənbə, rəbiüləvvəl, 1417

-------------------------------
[1] Ulduz işarəsi ilə verilənlər məsumların hədisləridir.
[2] Sədi Şirazinin bu şeiri həzrət Əlinin (ə) “Aqilə işarə də kifayətdir” hədisi ilə məzmunca eynidir.