BƏZİ ŞƏRİ İSTİLAHLARIN İZAHI

[1] Müqəddəs İslam şəriətində mövcud olan hökmlər:

1. Vacib: İslami nöqteyi-nəzərdən görülməsi gərəkli olan işdir ki, tərk olunması ilahi əzaba səbəb olur.

2. Haram: İslam baxımından görülməsi qadağan olan işdir ki, mürtəkib olunması ilahi əzaba səbəb olur.

3. Müstəhəb: Görüldükdə savabı olan, görülmədikdə əzabı olmayan işdir.

4. Məkruh: Görülməsi qadağan olunmayan, lakin görülməməsi şəri baxımdan daha yaxşı olan işdir.

5. Mübah: Şəri baxımdan yaxşı və ya pis olmayan və yuxarıda qeyd olunmuş dörd qism işlərdən başqa bir işdir.

Ehtiyat-vacib: O əməldir ki, ehtiyata müvafiqdir, amma fəqih onunla yanaşı fətva verməyibdir. Belə olan hallarda müqəllid sonrakı rütbədə gələn müctehidin fətvasına əməl edə bilər.

Ehtiyat-müstəhəb:

Ehtiyat-lazım: –O ehtiyatdır ki, müctehid ona riayət etməyi əqli dəlillər vasitəsi ilə isbat etmişdir.

Əzhər – Daha açıq-aydın olan fətvadır ki, mükəlləf ona müvafiq olaraq əməl etməlidir.

Vacibi-təxyiri: Bir neçə vacibdən, istədiyini görməkdə ixtiyar sahibidir.

Vacibi-eyni: Hər bir şəxsin özünə (başqalarını nəzərə almadan) vacib olan əməldir (namaz, oruc kimi).

[2] Müctehid:

Camiuş-şərait müctehid: mərcəyi-təqlidlik məqamı üçün lazım olan bütün şərtlərə malik olan şəxs.

[3] Şəri suallara cavab verilən yer.

[4] Zimmə əhli: İslam dövlətinin himayəsində yaşayıb onun qanunlarına itaət edən kitab əhli.

[5] Məhəlli-işkal: İşkalı var, onun səhih olması şübhəlidir. (Mü­qəl­lid bu kimi məsələlərdə başqa müctehidə müraciət edə bilər.)

[6] Müstəhcən: biabırçı, utandırıcı

[7] Ləhv: puç, faydasız, oynadıcı, batil işlər.

Mütrib və ləhvi musiqi o musiqilərə deyilir ki, günah məclisləri ilə münasib olan xüsusiyyətlərə malik olduğuna görə adətən insanı Al­lah­dan, əxlaqi fəzilətlərdən və insani keyfiyyətlərdən uzaqlaş­dı­rır, onu açıq-saçıqlılığa, günaha doğru sövq edir. Mövzunun ayrıd edil­məsində meyar, camaatın nəzəridir

[8] Hərəc: Çətinlik, məşəqqət

[9] Əhvət–ehtiyata müvafiq olan

səh:161

Əqva – bir məsələ barəsində güclü ehtimal verilən aşkar fətvadır ki, ona müvafiq əməl etmək lazımdır.

[10] Məhəlli təəmmül – Ehtiyat olunmalıdır. (Müqəllid belə məsələlərdə başqa müctehidə müraciət edə bilər.)

[11] Satir: Ovrəteyni örtə biləcək miqdarda paltar və s.

[12] Külli: Xarici nümunəsi konkret şəkildə təyin olunmayan pul və s.

[13] Təzir: Şəriətdə müəyyən günah əməllər üçün təyin olunan cəzalara nisbətən şəriət hakiminin məsləhət gördüyü miqdarda verilən cəzadır ki, onun miqdarı şəri cəzalardan az və yüngüldür.

[14] Əmr be məruf – İnsanları vacib, yaxşı və bəyənilən işlərə dəvət etmək.

Nəhy əz münkər–İnsanları pis, yaramaz, haram və günah əməllərdən çəkindirmək.

[15] Hibə: əvəzsiz və ya əvəz almaqla başqasına verilən mal (birinciyə hibeyi-bila əvəz, ikinciyə isə hibeyi müəvvəzə deylir.)

[16] Təəllüq: Aid və bağlı olma.

[17] Ləib: Ləhv ilə təqribən eyni mənanı daşıyır: puç, faydasız, oynadıcı, batil işlər.

[18] Mütrib – O musiqiyə deyilir ki, ləhv və ləib məclisləri üçün münasib olsun, yəni insan üçün vəcdə gəlmək və ruh yüksəkliyi baxımından qeyri-adi bir halətin yaranmasıdır.

[19] Tərci – Səsin boğaza salınması ilə olan səs.